Ferber - purperen land-kleinEen van de Schwobtitels van 2017 is Het purperen land van Edna Ferber. Op 15 januari kwam er bij Uitgeverij Nieuw Amsterdam een leesclub bijeen om dit boek te bespreken, en ik kan wel zeggen dat men unaniem enthousiast was. Wat dat betreft viel er weinig te discussiëren. Het zou leuk geweest zijn als er ook enkele mannelijke lezers aanwezig geweest waren, ik ben benieuwd hoe zij deze roman gelezen en ervaren zouden hebben. Hiermee wil ik trouwens geenszins zeggen dat Het purperen land een vrouwenboek is, maar de mannelijke personages komen er niet al te sterk van af.
Edna Ferber (Michigan, 1885-1968) was een van de meest gelezen Amerikaanse schrijfsters van haar tijd, ze schreef romans, toneelstukken en journalistieke teksten. Bovendien was ze lid van de beruchte Algonquin Round Table, onder leiding van Dorothy Parker. Voor Het purperen land ontving ze zelfs de Pulitzer Prize. Maar zoals zoveel vrouwelijke auteurs die in hun tijd veel succes oogstten werd ze daarna lange tijd vergeten – te vrouwelijk, te commercieel, te succesvol? Wie zal het zeggen.
Kort samengevat gaat Het purperen land over Selina Peake, een jonge vrouw die als lerares terechtkomt in High Prairie, een Nederlandse boerengemeenschap nabij Chicago. Het leven tussen de stugge Hollanders is hard en spartaans. Selina wordt verliefd op de weduwnaar Pervus DeJong, met wie ze een zoon krijgt, Dirk. Na de onverwachte dood van Pervus staat ze er alleen voor en ze doet alles om haar zoon een betere toekomst te geven dan voor haar was weggelegd.
De setting van de roman, de Nederlandse immigrantengemeenschap rond het fin de siècle, is een bron van herkenning voor de Nederlandse lezer en geeft deze roman een extra laag, de beslotenheid, het calvinisme, de behoudende manier van doen – er is geen enkele ruimte voor een zeker joie de vivre, zoals Selina dat zelf tijdens haar opvoeding wel heeft meegekregen. Wanneer zij de schoonheid ziet van een veld vol kolen, is dat voor de Nederlandse boeren nog lange tijd een bron van vermaak.
Selina slaagt erin haar bedrijf te laten bloeien en Dirk een opleiding mee te geven, hij wordt architect in Chicago. Uiteindelijk kiest hij echter een andere carrière en hij wordt zeer succesvol. Niet altijd tot genoegen van zijn moeder overigens, die het maar niets vindt dat Dirk gaat voor het grote geld en zijn – of misschien meer haar – idealen verloochent.
Het purperen land is een buitengewoon interessant en verrassend actueel boek. Het laat zien dat twijfel over vooruitgang van alle tijden is, getuige deze passage: ‘Tijd om te dromen. Tijd om te… nee, dat is vast niet meer zo. Ik vermoed dat de tijd voorbij is waarin het genie van de boerderij komt. De machine heeft zijn dromen verstoord,’ waarin Selina zich afvraagt of er met de komst van machines nog wel tijd overblijft om je te vervelen en juist daardoor tot scherpe inzichten te komen. Of de passage over alle jonge vrouwen die er allemaal hetzelfde uitzien en geen hap eten: ‘Dineerde je met een vrouw in een restaurant dan verzuchtte ze meestal: “O, wat zou ik graag zo’n broodje lusten.” […] Deze vrouwen die het over hun gewicht, figuur en lijn hadden verveelden hem.’ Zie hier de fitgirls van 100 jaar geleden.
Het meeste indruk maakte Edna Ferber op mij echter met haar pleidooi voor ambachtelijkheid, voor eerlijkheid en echtheid, voor het zien van schoonheid in de kleine dingen en doen waar je hart ligt. Tegen de leegte van de financiële wereld, het uiterlijk vertoon en het opportunisme. En hiermee is Het purperen land een boek dat niet aan zeggingskracht heeft ingeboet en dat we ook nu nog goed kunnen gebruiken.