Afgelopen zomer las ik Ik kom terug van Adriaan van Dis, en hoewel het boek me niet meer heel vers in het geheugen ligt, is me bijgebleven dat ik het vol bewondering heb gelezen. Ten eerste natuurlijk vanwege de prachtige stijl van Van Dis, ik had al veel te lang niets van hem gelezen en ik realiseer me dat het hoog tijd wordt voor een inhaalslag. Ten tweede vanwege de thematiek en de ongelooflijk eerlijke blik van de zoon op de relatie met zijn moeder. Niets wordt mooier gemaakt dan het was, ook niet in het aangezicht van de dood.
Hoewel de schrijver een allesbehalve warme band met zijn moeder had, en er weinig liefdevolle jeugdherinneringen naar boven komen, weet hij zichzelf te overstijgen in zijn zoektocht naar zijn moeders verleden, naar een verklaring waarom zij was wie en hoe ze was. Door de wat afstandelijke maar toch liefdevolle – of misschien eerder verwonderde – blik van de schrijver op zijn eigengereide moeder – een vrouw, die op een bepaalde manier genoeg had aan zichzelf en haar boeken en zeker geen beroep deed op haar kinderen (‘Nee hoor, jullie hoeven niet te komen, ik heb het zelf ook veel te druk. Zie maar.’) – vatte ik steeds meer sympathie voor haar op. Ieder mens wordt deels gevormd door de omstandigheden en maakt er op de een of andere manier het beste van.
Als moeder van een zoon (en een dochter trouwens, maar daar gaat het hier niet over) vond ik het stiekem een heel troostrijke gedachte dat opvoeding maar een zeer beperkte invloed heeft op de karaktervorming van je kinderen. En goed mens is een goed mens, wat je als moeder ook doet. En dat sommige dingen echt niet te sturen zijn, daar berust ik al jaren in.
Desalniettemin vond ik de toewijding van Adriaan van Dis voor zijn moeder wel heel bijzonder, hoe hij haar helpt, wast en verzorgt, dat zie ik niet veel zonen van die (of een andere) generatie doen. Dus naast het feit dat ik heb genoten van een werkelijk prachtig en literair portret van een zoon over zijn moeder, ben ik de mens Adriaan van Dis nog meer gaan bewonderen. De erudiete en welbespraakte man die ik ken uit de media heeft een diepmenselijke en betrokken kant. Het gegeven dat mensen zich op een dergelijke manier om elkaar kunnen bekommeren, vind ik een heel mooie en troostrijke gedachte. Een verrijkend boek.
Adriaan van Dis, Ik kom terug (Atlas Contact)
Gelezen in het kader van Een perfecte dag voor literatuur, november 2015